Bit ve Byte bilgisayarla ilgili biraz bilgisi olan herkes tarafından duyulmuş terimlerdir. RAM ve harddisk kapasiteleri byte ile ölçülür. Bu makalede bit ve byte incelenecektir.

Desimal Sayılar ( Onluk Sistem )
Bit’ in ne olduğu anlamak için bilindik bir kavramla karşılaştırmak faydalı olacaktır. Bunun için onluk sayı sistemindeki basamaklar kullanılabilir. Her bir basamak 0 ile 9 arasında bir sayı alabilir ve bulunduğu basamağa göre bir basamak değeri de olacaktır. Örneğin 5789 sayısını inceleyelim :
Bu sayının birler basamağında 9, onlar basamağında 8, yüzler basamağında 7 ve binler basamağında ise 5 bulunmaktadır. Bu ifadeyi daha açık bir şekilde yazacak olursak
(5*1000) + (7*100) + (8*10) + (9*1) = 5000+700+80+9 = 5789
Aslında yukarıda yapılan işlem sayının dahil olduğu sayma sistemine göre basamakları kuvvetleriyle çarpmaktır. Onluk sistemindeki yukarıdaki sayı için bunu açacak olursak :
(5*10^3) + (7*10^2) + (8*10^1) + (9*10^0) = 5000+700+80+9 = 5789
Bize günlük yaşamda kolaylık sağladığı için 10′ luk sayı sistemini kullanırız. Ancak bilgisayar sistemleri iki sayı sistemi üzerine bina edilmişlerdir.

İkilik Sayı Sistemi
Günümüzdeki elektronik teknolojisi ile kolaylıkla entegre olabildiği için bilgisayarlarda ikilik sayı sistemi kullanılır.
Bit binary digit İngilizce kelimesinin kısaltmasıdır. Onluk sayı sisteminde bir basamak 0 ile 9 arasında değer alabilirken ikilik sayı sisteminde bir basamak 0 veya 1 değerlerini alır. Bu yüzden ikilik sistemdeki sayılar sadece 1 ve 0 değerlerinden oluşur.
1011 ikilik sistemdeki sayı onluk sisteme aşağıdaki gibi çevrilebilir :

(1 * 2^3) + (0 * 2^2) + (1 * 2^1) + (1 * 2^0) = 8 + 0 + 2 + 1 = 11
Yukarıdaki sayıda görüldüğü gibi her bir basamağın kuvveti ikinin kuvveti şeklinde artmaktadır. Aşağıda onluk sistemdeki 0 ile 20 arasındaki sayıların ikilik sistemdeki karşılıkları görülmektedir.
ıÜü0 = 0
1 = 1
2 = 10
3 = 11
4 = 100
5 = 101
6 = 110
7 = 111
8 = 1000
9 = 1001
10 = 1010
11 = 1011
12 = 1100
13 = 1101
14 = 1110
15 = 1111
16 = 10000
17 = 10001
18 = 10010
19 = 10011
20 = 10100
Bilgisayar sistemlerinde bitler nadiren tek başlarına bulunurlar. Genellikle 8 bitlik yığınlar halinde bulunmaktadırlar. Bu 8 bitlik toplulukların her birine byte denilmektedir. Bir byte içinde 0 ile 255 arasında 256 farklı değer verilebilir.
ıÜü0 = 00000000
1 = 00000001
2 = 00000010
…
254 = 11111110
255 = 11111111

Standart ASCII Karakter TakımıByte’ lar bilgisayarlarda yazı karakterlerini kodlamak içinde kullanılırlar. ASCII karakter takımında 0 ile 127 arasındaki her bir sayı farklı bir karakteri göstermektedir. Geri kalan 128 karakter ise özel karakterler ve yabancı dillerdeki farklı harfler için kullanılmaktadır. ASCII kodlar 16′ lık sayı sisteminde yazılmaktadırlar.
Onaltılık Sayıların İkilik Sistemdeki Karşılıkları
0 : 0000
1 : 0001
2 : 0010
3 : 0011
4 : 0100
5 : 0101
6 : 0110
7 : 0111
8 : 1000
9 : 1001
A : 1010
B : 1011
C : 1100
D : 1101
E : 1110
F : 1111

Bazı ASCII KodlarıA= 0041
B= 0042
C= 0043
D= 0044
E= 0045
F= 0046
G= 0047
H= 0048
I= 0049
J= 004A
K= 004B
L= 004C
M= 004D
N= 004E
O= 004F
P= 0050
Q = 0051
R= 0052
S= 0053
T= 0054
U= 0055
V= 0056
W= 0057
X= 0058
Y= 0059
Z= 005A
a= 0061
b= 0062
c= 0063
d= 0064
e= 0065
f= 0066
g= 0067
h= 0068
i= 0069
j= 006A
k= 006B
l= 006C
m= 006D
n= 006E
o= 006F
p= 0070
q = 0071
r= 0072
s= 0073
t= 0074
u= 0075
v= 0076
w= 0077
x= 0078
y= 0079
z= 007A
! = 0021
” = 0022
# = 0023
$ = 0024
% = 0025
& = 0026
‘ = 0027
( = 0028
) = 0029
* = 002A
+ = 002B
, = 002C
– = 002D
. = 002E
/ = 002F
: = 003A
; = 003B
< = 003C = = 003D > = 003E
? = 003F

Byte Önekleri ve İkilik Sistemde Aritmetik Okuma kolaylığı sağlamak için byte’ n önüne koyulan mega, kilo, giga gibi ekler getirilir.

kilobyte : 2^10 = 1,024
megabyte : 2^20 = ıÜü1,048,576
gigabyte : 2^30 = ıÜü1,073,741,824
terabyte : 2^40 = ıÜü1,099,511,627,776
petabyte : 2^50 = ıÜü1,125,899,906,842,624
exabyte : 2^60 = ıÜü1,152,921,504,606,846,976
zettabyte : 2^70 = ıÜü1,180,591,620,717,411,303,424
yottabyte : 2^80 = ıÜü1,208,925,819,614,629,174,706,176

Görüldüğü gibi kilo 1000 katı, mega birmilyon katı, gigaa birmilyar katı şeklinde devam etmektedir.
İkilik sistemdeki matematikte aynı onluk sistemdeki gibidir. Tek farkı ikilik sistemde herbir basamağın sadece 1 ve 0 olabilmesidir.
Örneğin 010 ile 111 ikilik sistemdeki sayılarını toplayalım
010 + 111 = 1001