UPC, evrensel ürün kodu anlamına gelen universal product code teriminin kısaltılmasıdır. UPC barkodlar marketlerdeki ödeme işlemlerinin hızlandırılması, stok takibinin daha kolay yapılması amacıyla geliştirilmişlerdir.

UPC, Uniform Code Council – UCC tarafından geliştirilmiştir. Üreticiler UPC sistemine girmek için UCC’ den izin almak zorundadırlar ve bu hizmet için yıllık bir ödeme yaparlar. Bunun karşılığında UCC üreticiye 6 rakamdan oluşan üretici tanımlama numarası ve nasıl kullanılacağına ilişkin bir kullanım kılavuzu verir.

Bir ürün paketi üzerindeki barkod etiketine bakıldığında iki kısımdan oluştuğu görülür.
– Makina tarafından okunabilen barkod
– İnsan gözü tarafından okunabilen 12 rakamlı UPC numarası

Yukarıdaki örnekte BYG yayıncılığın üretici numarası ilk 6 rakam yani 639382′ dir. Sonraki beş rakam ( 00039 ) parça numarasıdır. Her firmadaki UPC koordinatörleri bu parça numarasının başka bir ürüne verilmemesini kontrol etmektedirler. Üretici tarafından satılan her parça numarası paket boyutu vb değerlere göre farklı olmalıdır.

En sondaki rakam ise kontrol sayısıdır. Bu rakam tarayıcının rakamları doğru tarayıp taramadığını kontrol için kullanılır. Aşağıda yukarıdaki örnek için kontrol sayısının diğer 11 rakam için nasıl hesaplandığı incelenmiştir.

Adım 1 : Tek sıralı sayılar toplanır ( 1, 3, 7, 9 ve 11 numaralı rakamlar )
6 + 9 + 8 + 0 + 0 + 9 = 32

Adım 2 : Bu sayı 3 ile çarpılır.
32 * 3 = 96

Adım 3 : Çift sıralı rakamlar toplanır. ( 2, 4, 6, 8 ve 10 numaralı rakamlar )
3 + 3 + 2 + 0 + 3 = 11

Adım 4 : Adım 3 ‘ teki sayı adım 2′ deki sayıyla toplanır.
96 + 11 = 107

Adım 5 : Adım 4′ teki sonuç alınır kontrol sayısıyla toplanır. Sonuç 10’ un katına tamamlayan sayı kontrol numarasıdır.
107 + 3 = 110

Tarayıcı herbir parçayı taradığında bu hesaplamayı tekrar tekrar yapar. Eğer olması gereke kontrol numarası okunan kontrol rakamından farklıysa tarayıcı bir yanlışlık olduğuna karar verir ve yeniden tarama işlemi yapılması gerekir.

Fiyat Nasıl Tanımlanır ?
Görüldüğü gibi barkodda herhangi bir fiyat tanımlaması yapılmamıştır. Tarayıcı bir ürünü taradığında taratılan UPC numarası marketin genel POS bilgisayarına gönderilir. Ana bilgisayar ürün fiyatını anında cevap olarak gönderir.

Bu sayede fiyatlarda güncelleme kolay bir şekilde yapılmaktadır. Eğer fiyatlandırma barkodlar üzerinde yapılsaydı her fiyat değiştirildiğinde barkodlarında değişimleri gerekecekti.

UPC kodlara bakıldığında büyük üreticilerin ID kodlarında çok fazla sıfır olduğu görülecektir.
Aşağıda 3 litre diet coca-cola’ nın barkodu görülmektedir.

Yukarıdaki örnekte coca-cola’ nın barkodu 049000′ dir. Bununla beraber kutu kola veya 2 litrelik şişelere bakıldığında UPC kodlarının daha kısa olduğu görülecektir ( sadece 8 rakam ) . Aşağıda 2 litre Sprite kutusunun barkodu görülmektedir.

Bu kısaltılmış barkodlara sıfırı sıkıştırılmış barkodlar denir. Bu barkod örneğinde 049 coca-cola’ nın ID numarası, 551 sprite şişesinin parça numarası, sondan ikinci sıfır rakamı coca-cola ID numarasının dördüncü rakamı ve son rakamda kontrol numarasıdır.

Üretici ID numarasının ilk rakamı özel bir anlama sahiptir. Bu rakama number system character ( sayı sistem karakteri ) denir. Aşağıda diğer sayı sistem karakterlerinin anlamları görülmektedir.
0 : Standart UPC numarası ( Sıfır sıkıştırmalı rakamlar yapmak için sıfır olmalıdır )
1 : Rezerve
2 : Rastgele ağırlıktaki parçalar için ( meyva, sebze, et vb. )
3 : İlaçlar için
4 : Perakendeciler için market içi işaretleme ( Bir market kendi kodunu ayarlayabilir, diğer marketler bunları anlayamaz . )
5 : Kuponlar için
6 : Standart UPC numarası
7 : Standart UPC numarası
8 : Rezerve
9 : Rezerve

Aşağıda bir ilaç kutusunun barkodu görülmektedir. Görüldüğü gibi 3 ile başlamıştır.

aşağıda ise bir market için barkod vardır. 4 ile başlamıştır.

Barkod Çizgileri Nasıl Çözümlenir ?

Bu işlem biraz daha zordur. Öncelikle herhangi bir 12 rakamlı barkoda bakınız. Aralarında beyaz boşluklar olan siyah çizgilerden yapılmışlardır. Gördüğünüz en ince çizgi veya boşluk ( örneğin sol taraftaki ilk çizgi ) bir birim genişliğinde olarak birimlendirilir. Diğer çizgiler de bu en ince barkoda göre bir birim, iki birim, üç birim ve dört birim şeklinde genişliklerine göre birimlendirilir.

Örneğin 1-1-1 ile başlayan bir barkod. Sol taraftan bir birim çizgi-bir birim boşluk-bir birim çizgi şeklinde başladığını gösterir. ( çizgi-boşluk-çizgi ) Başlangıç kodunu izleyen rakamlar aşağıdaki gibi çözümlenir.
0 = 3-2-1-1
1 = 2-2-2-1
2 = 2-1-2-2
3 = 1-4-1-1
4 = 1-1-3-2
5 = 1-2-3-1
6 = 1-1-1-4
7 = 1-3-1-2
8 = 1-2-1-3
9 = 3-1-1-2

Bunu aşağıdaki barkod örneği üzerinde inceleyelim :

Çizgilere gömülü bulunan kod 043000181706′ dır.

– Barkod standart 1-1-1 ( çizgi-boşluk-çizgi ) ile başlar.
– Sıfır 3-2-1-1 ( boşluk-çizgi-boşluk-çizgi )
– Dört 1-1-3-2 ( boşluk-çizgi-boşluk-çizgi )
– Üç 1-4-1-1 ( boşluk-çizgi-boşluk-çizgi )
– Sonraki üç adet sıfır 3-2-1-1 ( boşluk-çizgi-boşluk-çizgi ) ile tanımlanır.
– Ortada standart olarak 1-1-1-1 ( boşluk-çizgi-boşluk-çizgi-boşluk ) bulunur. Bu sağdaki sayıların optik olarak ters çevrildiğini gösterir.
– Bir 2-2-2-1 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Sekiz 1-2-1-3 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Bir 2-2-2-1 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Yedi 1-3-1-2 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Sıfır 3-2-1-1 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Altı 1-1-1-4 ( çizgi-boşluk-çizgi-boşluk )
– Bitiş karakteri ise 1-1-1 ( çizgi-boşluk-çizgi )